Η Παναγία, η οποία συχνά αναφέρεται με το πραγματικό της όνομα Μαρία (Αραμαϊκά, Εβραϊκά: מרים, Μαριάμ) αλλά και ως Παρθένος Μαρία και Θεοτόκος, ήταν Εβραία από τη Ναζαρέτ της Γαλιλαίας, η οποία σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη ήταν η μητέρα του Ιησού Χριστού. Οι Μουσουλμάνοι αναφέρονται στο πρόσωπό της.....
επίσης αποκαλώντας την Παρθένο Μαρία αλλά και χρησιμοποιώντας τον προσδιορισμό Σαϊντά που σημαίνει 'Κυρία'. Η Παναγία κατέχει ιδιαίτερη θέση στην χριστιανική διδασκαλία και πίστη.
Οι αναφορές στο πρόσωπο της Παναγίας από την Καινή Διαθήκη ξεκινούν με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, δηλαδή την εμφάνιση στη Μαρία του Αρχαγγέλου Γαβριήλ και την μεταφορά της χαρμόσυνης είδησης ότι είναι η εκλεκτή για να φέρει στον κόσμο τον Υιό του Θεού, τον Ιησού Χριστό. Οι αναφορές συνεχίζονται καθ' όλη τη διάρκεια της περιγραφής της ζωής του Χριστού, από την Γέννηση μέχρι τη Σταύρωσή Του. Σύμφωνα με την χριστιανική παράδοση, η Παναγία γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ. Ήταν κόρη του κτηνοτρόφου Ιωακείμ και της Άννας, που καταγόταν από το βασιλικό γένος του Δαυίδ. Η Άννα ήταν στείρα, όμως λύνεται η στειρότητα της και γεννάται η Παναγία. Η Εκκλησία εορτάζει το γεγονός αυτό της συλλήψεως στις 9 Δεκεμβρίου. Στα "απόκρυφα" κείμενα αναφέρονται τα Εισόδια, η Κοίμηση αλλά και η Ανάληψή της.
Προσωνύμια - επικλήσεις
Στον Ελληνικό λαό η επίκληση της Παναγίας είναι η περισσότερο καθιερωμένη για τη Θεοτόκο Μαρία ή Αγία Μαρία, για τους Δυτικούς, που τις περισσότερες φορές ακολουθείται από προσωνύμιο π.χ. η κεχαριτωμένη, Βασίλισσα του κόσμου, ή Παντάνασσα, κ.ά. Τα προσωνύμια αυτά προέρχονται από διάφορους λόγους και αιτίες π.χ. τρόπου αγιογραφίας, ή παράστασης, (βρεφοκρατούσα, γλυκοφιλούσα, θρηνούσα κ.λπ.), ή υπό τη θεολογική ιδιότητα (Ελεούσα, Κυρά, Μεγαλόχαρη, κ.λπ), ή από την παλαιότητα του εικονίσματός της (Μαυριώτισσα, Γερόντισσα, κ.λπ.), ή από τον τρόπο εύρεσης της εικόνας της (Θεοσκέπαστης, Σπηλαιώτισσας, Πλατανιώτισσας, Πορταΐτισσας, Μυρτιδιώτισσας, Φανερωμένης, Φιδού κ.ά.), καθώς επίσης και από τον τόπο προέλευσης της εικόνας π.χ. Αθηνιώτισσα, Αργοκοιλιώτισσα (Νάξου), Βατοπεδινή, Πολίτισσα,Ψαριανή κ.ά., ή ακόμη και από ιδιάζοντα γνωρίσματά της π.χ. Λογγοβάρδα, Παλατιανή, Ολυμπιώτισσα κ.λπ. Επίσης προσωνύμια απαντώνται και από τον κτήτορα του αφιερωμένου ναού (π.χ. Καλλιγού, Λυκοδήμου κ.λπ.). Τέλος απαντώνται προσωνύμια που δίνονται ανάλογα της εποχής και των εργασιών που συμπίπτει η εορτή της π.χ. Φλεβαριανή, Μεσοσπορίτισσα, Ακαθή (=εκ του Ακάθιστου ύμνου) κ.λπ. Πολλές δε Μονές, χωριά, χερσόνησοι και νησίδες των χριστιανικών χωρών φέρουν το αυτό όνομα.
Αγιογραφία
Στην χριστιανική εκκλησιαστική τέχνη και ειδικότερα στην αγιογραφία έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερος κύκλος αγιογράφησης εικόνων της Παναγίας από τις οποίες οι πλέον καθιερωμένοι τύποι είναι η Πλατυτέρα των ουρανών, η Μήτηρ Κυρίου (με τα αρχικά ΜΡ - Κου), η Πλατυτέρα του Πάθους, η Κεχαριτωμένη και της Βρεφοκρατούσας. Ειδικότερα οι αγιογραφήσεις αυτές γίνονται σε συγκεκριμένους χώρους των ιερών ναών.
Η Παναγία είναι το περισσότερο από κάθε άλλο ιερό πρόσωπο που τιμά ο ελληνικός λαός όπως αποδεικνύεται τόσο στις εκφράσεις επίκλησης όπως «Παναγία μου, Παναγία μου» ή «Παναγιά μου πρόφθασε..» κ.λπ. όσο και από τη πλούσια υμνολογία καθώς και από το πλήθος των ναών που είναι αφιερωμένοι σ΄ εκείνη, όπου σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση παρακαλεί συνέχεια τον Ιησού για τη σωτηρία του κόσμου. Ιδιαίτερα σ΄ ελληνικά νησιά όπου βρίσκονται εικόνες της αποτελούν σήμερα πανελλήνια προσκυνήματα όπως η Παναγία της Τήνου, η Παναγία η Εκατονταπυλιανή στη Πάρο, η Παναγία η Αργοκοιλιώτισσα και Παναγία η Δροσιανή στη Νάξο, Παναγία Ψαριανή στα Ψαρά κ.ά.
Εκφράσεις
Μια λαϊκή δημώδης έκφραση του ελληνικού λαού για την Παναγία είναι: «Παναγία αν ακούσεις, μη ρωτάς αν είναι Αγία».
Εορτολόγιο
Όλες οι εορτές προς τιμή της Παναγίας χαρακτηρίζονται «Θεομητορικές εορτές». Κυριότερη θέση κατέχει η Κοίμηση της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου που κατέχει ιδιαίτερη θέση στο λαϊκό καλαντάρι με νηστεία και τις «παρακλήσεις» που προηγούνται, όπου σε πολλά νησιά στολίζουν και τον επιτάφιό της. Σημαντική ακόμη εορτή είναι και τα Εισόδια της Θεοτόκου στις 21 Νοεμβρίου που λέγεται και «ημέρα της Παναγίας της Αρχισπορίτισσας» ή «Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας» ή και της «Ξεσπορίτισσας"» ταυτιζόμενη με τις γεωργικές εργασίες, ή ακόμα και «Πολυσπορίτισσας» επειδή την ημέρα αυτή συνηθίζεται στα νησιά να βράζουν πολυσπόρια, τη λεγόμενη «μαεργιά». Επίσης ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου στις 25 Μαρτίου, που συνδυάστηκε με τον Ευαγγελισμό της ελληνικής εθνικής παλιγγενεσίας και που καθιερώθηκε πρώτη εθνική εορτή από τον Βασιλέα Όθωνα. Τέλος ιδιαίτερη θέση κατέχουν οι λεγόμενοι «χαιρετισμοί» προς την Παναγία που προηγούνται της εορτής του «Θείου Πάθους».
Σημειώνεται επίσης και μια ιδιαίτερη τελετουργία που συνηθίζεται στις Ιερές Μονές, η Ύψωση της Παναγίας.
Μονές και Ναοί
Σημαντικότερες Ιερές Μονές και Ιεροί Ναοί αφιερωμένοι στην Παναγία, εκ των πολλών εκατοντάδων Μονών και χιλιάδων Ναών που αριθμούνται τόσο στην Ελληνική επικράτεια όσο και στην άλλοτε Ελληνική ανατολή πλην εκείνων στην όλη ορθόδοξη Ανατολή και στη χριστιανική Δύση καθώς και Ιερών εικόνων της Παναγίας είναι (κατ΄ αλφαβητική σειρά):
A) Ιερές Μονές Παναγίας (εντός Ελλάδος)
Α= ανδρικές (ανδρώες), Γ= γυναικείεςΑγκαράθου Κρήτης Α
Αργοκοιλιώτισσας Νάξου
Αιμιαλών Γορτυνίας
Ακρωτηριανής Σητείας Α
Άλσους Κώου Γ
Αμπελακιώτισσας Ναυπάκτου
Αναφωνήτριας Ζακύνθου
Βαρνάκοβας Δωρίδας
Βλαχέρνας Κερκύρας
Βουρκάνου Μεσσηνίας
Γαλακτοτροφούσας Ασπροποτάμου
Γεννεσιον της Θεοτόκου Ψαρών Γ
Γιάτρισσας Λακωνίας
Δίμισβας Μεσσηνίας
Δροσιανής Μονής Νάξου
Εικοσαφοινίσης Παγγαίου
Ελεούσας Ρότσο Κώου Γ
Έλωνα Λεωνιδίου
Εξακουστής Ιεράπετρας Γ
Θεοτόκου Ύδρας
Θυμιανής Σφακίων (;)
Καθαρών Ιθάκης
Καλυβιανής Κρήτης Γ
Καρδιώτισσας Κρήτης
Κάτω-Παναγιάς Άρτας
Κατωπολιανής Αμοργού
Κεράς Λασιθίου
Κοιμήσεως Θεοτόκου Ψαρών
Κλειστών Αττικής
Κοιμήσεως Αιγίνης
Κομνηνείου Στομίου Λάρισας Α
Κυράς Καρπάθου Α
Κυρίας των Αγγέλων Κρήτη Α
Μεγάλου Σπηλαίου Καλαβρύτων
Μεγαλόχαρης Τήνου
Μητρός Ηγαπημένου Πάτμου
Μυρτιδιώτισσας Κυθήρων
Νίκους Κύθνου
Ομπλού Αχαΐας
Παληανής Κρήτης Γ
Παναχράντου Άνδρου
Παντάνασσας Μυστρά
Παραμυθίας Ρόδου Α
Πελεκητής Θεσσαλίας
Πεντέλης Αττικής
Πόρτα-Παναγιάς Θεσσαλίας
Προυσιώτισσας Ευρυτανίας
Σαββαθιανών Κρήτης Γ
Σκιαδενής Ρόδου
Σκριπούς Ορχομενού
Σπηλιανής Νισύρου
Σπηλιωτίσσης Ηράκλειου (*)
Τατάρνας Ευρυτανίας
Τουρλιανής Μυκόνου
Τσαμπίκας Ρόδου
Υψενής Ρόδου Α
Φανερωμένης Ιεράπετρας
Φανερωμένης Κορινθίας
Φανερωμένης Λακωνίας
Φανερωμένης Λευκάδας
Φανερωμένης Νάξου
Φανερωμένης Ρόδου Α
Φανερωμένης Σαλαμίνος Γ
Φιλοσόφου Δημητσάνας
Χάρου Λειψών
Χρυσοσκαλίτισσας Κισάμου Γ
κ.ά.
Α1) Ι. Μονές Παναγίας (εκτός Ελλάδος)
Αχραφίγια Βηρυτού
Ζαχράτ αλ Αχσάν Βηρυτού
Μεγάλης Παναγιάς Ιεροσολύμων Γ
Παναγίας, Ναζαρέτ Ιεροσολύμων
Γενεθλίου, Ντιμπίν Ιορδανίας
Παναγίας Γλωσσά Λεμεσού Γ
Λαύρα του Ποτσάεφ Ρωσίας
Παναγίας Όπτινα-Πούστιν Ρωσίας
Σλόνφε Λατάκιας Συρίας
Παναγιάς Νουρίε Λιβάνου
Παναγίας Καφτούν Λιβάνου
Καμαριανής, Ρέντ Χιλ Αυστραλίας
Κοιμήσεως. Γιορκσάιρ Αγγλίας
Γενεθλίου Θεοτόκου Λουξεμβούργου
Παναγίας Σαντάγιας Δαμασκού Γ
Σφαλαγγιώτισσας Λεμεσού Γ
Κύκκου Κύπρου Α
Μαχαιρά Κύπρου Α
Τροοδίτισσας Κύπρου Α
Χρυσοσκαλίτισσας Χανίων
Χρυσορροϊάτισσας Κύπρου Α
κ.ά.
Οι παραπάνω Ιερές Μονές εορτάζουν συνηθέστερα την 15 Αυγούστου ή 8 Σεπτεμβρίου, ενίοτε όμως και 25 Μαρτίου. Επίσης υπάρχει και η ελληνόρυθμη Μονή της Παναγίας στη Κρυπτοφέρη (Γκρότα Φεράτα) πλησίον της Ρώμης.
B) Σημαντικότεροι Ιεροί Ναοί
Γοργοεπηκόου Αθήνα (παρά την Μητρόπολη)
Καθεδρικός Καλαμπάκας
Καθεδρικός Αθηνών
Καπνικαρέας (ή Καμουχαρέας)
Ευαγγελιστρίας Τήνου
Εκατονταπυλιανής Πάρου
Καστριανής Κέας
Κάστρου Λέρου
Κοιμήσεως Φολεγάνδρου
Λιαουτσάνισσας κύμης
Μενετών Καρπάθου
Παναξιώτισσας Γαμβρολίμνης
Πορταΐτισσας Αστυπάλαιας
Πόρτας Τρικάλων
Ρόμβης Αττικής
Χιλιαδού Ευβοίας
Χρυσαφίτισσας Μονεμβασίας
Χρυσοσπηλαιωτίσσης
Χωριανής Χάλκης κ.ά.
Επίσης και οι ναοί των άλλοτε Μονών "Μεγάλη Παναγιά" της Καισαριανής, Δαφνίου, της Παναγίας της "Αθηνιώτισσας" που είχε μετατραπεί ο Παρθενώνας.
Τέλος από τους αφιερωμένους στη Παναγία Ιερούς Ναούς της Δύσης σημαντικότερος είναι η Παναγία των Παρισίων και της Ανατολής εκτός του Καθεδρικού της Ναζαρέτ η Παναγία του Καζάν (Αγία Πετρούπολη).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου